Chủ nhiệm đề tài: KS Luân Thị Diệp

Đơn vị thực hiện: Trung tâm Ứng dụng tiến bộ Khoa học và Công nghệ Cao Bằng

Thời gian thực hiện: 2011-2014

Lĩnh vực nghiên cứu: Khoa học nông nghiệp

I. Đặt vấn đề

Cao Bằng có nhiều giống lúa nếp nổi tiềng thơm ngon, như: nếp Ong Trùng Khánh, nếp Nguyên Bình, nếp Pì Pất Hòa An, nếp Hương Bảo Lạc. Các giống lúa này hiện nay hầu như bị thoái hóa, nhiễm sâu bệnh dẫn đến năng suất thấp. Nếp Pì Pất, nếp Hương là hai giống lúa nếp đặc sản, nổi tiếng thơm ngon của địa phương, nguồn giống chủ yếu do người dân tự giữ từ năm này sang năm sau. Những năm gần đây, diện tích gieo cấy hai giống lúa này có chiều hướng giảm dần do giống bị thoái hóa, nhiễm sâu bệnh nhiều, năng suất giảm. Chất lượng giống lúa chính là sự đồng đều, độ thuần di truyền của giống. Đây là điều kiện để giống có chỗ đứng trên thị trường, chất lượng giống quyết định sự thành công của giống trong sản xuất. Nhằm khôi phục, bảo tồn và phát triển nguồn gen lúa nếp Hương và Pì Pất, tiến tới xây dựng thương hiệu gạo nếp đặc sản của địa phương, từ nguồn kinh phí sự nghiệp khoa học và công nghệ, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ Khoa học và Công nghệ đã triển khai thực hiện đề tài “Nghiên cứu, bảo tồn và phục tráng giống lúa nếp Hương Bảo Lạc và Pì Pất Cao Bằng”.

II. Mục tiêu

Khôi phục, bảo tồn và phát triển nguồn gen hai giống lúa đặc sản nếp Hương và Pì Pất của địa phương làm cơ sở tiến tới xây dựng thương hiệu gạo nếp đặc sản của Cao Bằng. Cụ thể:

- Ứng dụng quy trình sản xuất hạt giống lúa thuần (do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành) sản xuất được giống nguyên chủng nếp Hương và Pì Pất cung cấp cho việc sản xuất giống lúa nếp đặc sản của Cao Bằng.

- Xây dựng quy trình tạm thời về thâm canh sản xuất hai giống lúa đặc sản nếp Hương và Pì Pất phù hợp với điều kiện địa phương.

III. Kết quả nghiên cứu

1. Kết quả phục tráng giống lúa nếp Hương

Căn cứ kết quả theo dõi ngoài đồng ruộng, kết quả đo đếm các tính trạng trong phòng và kết quả phân tích chất lượng về độ thơm độ dẻo, đề tài đã lựa chọn 7 dòng (dòng 22, 23, 53, 77, 89, 98, 115) để khuyến cáo bà con nông dân lưu giữ, duy trì và sử dụng làm giống cho vụ sau. Đây là các giống đạt tiêu chuẩn là giống siêu nguyên chủng. Trong đó, dòng 77 có độ thơm cao nhất, năng suất đứng thứ hai sau dòng 53, độ dẻo đứng thứ 2, các tính trạng về hình thái cây, độ thuần đồng ruộng, màu sắc hạt thóc, hạt gạo lật đều ổn định qua 3 vụ gieo cấy. Với những chỉ tiêu vượt trội, đề tài đã lựa chọn dòng 77 để nhân giống nguyên chủng, kết quả nhân giống nguyên chúng cho thấy lúa phát triển đồng đều về chiều cao, số bông/khóm, số hạt/bông… Năng suất bình quân đạt 46 tạ/ha cao hơn so với giống cũ 15-20%.

2. Kết quả phục tráng giống lúa nếp Pì Pất

Kết quả phục tráng cho thấy các dòng giống ở thí nghiệm so sánh đồng thời được nhân sơ bộ ở các hộ gia đình đều sinh trưởng và phát triển tốt, độ thuần đồng ruộng đồng đều, năng suất đạt khá và cao hơn giống đối chứng. Qua phân tích độ dẻo và độ thơm giữa các dòng không có sự sai khác lớn, đều thơm hơn so với đối chứng. Lựa chọn được 8 dòng nếp Pì Pất, gồm dòng số 06, 25, 28, 29, 43, 46, 50, 54. Đây là các giống siêu nguyên chủng, được khuyến cáo để người dân lưu giữ, duy trì và sử dụng làm giống cho vụ sau. Trong đó, dòng 54 được lựa chọn để nhân giống nguyên chủng vì đây là dòng ưu tú nhất vừa đạt năng suất cao, độ thơm nổi trội, các tính trạng về hình thái cây, độ thuần đồng ruộng, màu sắc hạt thóc, hạt gạo đều ổn định. Năng suất bình quân đạt 46 tạ/ha cao hơn so với giống cũ 15-20%.

3. Xây dựng quy trình kỹ thuật sản xuất giống lúa nguyên chủng nếp Hương và Pì Pất

Đề tài tiến hành nghiên cứu về mật độ gieo cấy, thời vụ gieo cấy, phân bón và mức bón phân… đảm bảo cho lúa sinh trưởng và phát triển đem lại năng suất và chất lượng cao nhất. Trên cơ sở đó, đề tài đã xây dựng quy trình thâm canh sản xuất hai giống lúa nếp Hương và Pì Pất để khuyến cáo người dân áp dụng quy trình vào sản xuất. Quy trình hướng dẫn cụ thể các bước sản xuất lúa nguyên chủng, như: ruộng giống, thời vụ gieo trồng, giống, kỹ thuật ngâm và ủ hạt giống, kỹ thuật làm mạ, kỹ thuật canh tác và chăm sóc lúa, thu hoạch và bảo quản thóc.