Xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội địa phương nhanh và bền vững, trong những nhăm qua, với vai trò là động lực quan trọng nhất của sự phát triển, ngành KH&CN tỉnh Cao Bằng đã huy động các nguồn lực trong và ngoài tỉnh tập trung nghiên cứu thành công nhiều công trình nghiên cứu KH&CN bám sát nội dung, định hướng của các chương trình mục tiêu phát triển KT-XH của tỉnh, qua đó đã tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị kinh tế cao, phù hợp để phát triển tại Cao Bằng.

Nghiên cứu và sản xuất thử nghiệm thành công nhiều sản phẩm có chất lượng tốt, giá trị kinh tế cao

Với mục tiêu nghiên cứu, khai thác tiềm năng thế mạnh của địa phương phục vụ phát triển ngành công nghiệp chế biến trên địa bàn tỉnh, ngành KH&CN đã tập trung nghiên cứu, sản xuất thử nghiệm thành công một số sản phẩm đặc thù, có chất lượng tốt đáp ứng nhu cầu thị trường với giá trị kinh tế cao, có lợi thế cạnh tranh và nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương, đồng thời xây dựng hoàn thiện các quy trình công nghệ sản xuất tương ứng, cụ thể như: sản phẩm tinh dầu từ hoa và vỏ quả hạt dẻ (tinh dầu này đã được ứng dụng vào sản xuất chè túi lọc, thạch và rượu, tạo ra các sản phẩm có chất lượng tốt, ngoài ra tinh dầu hoa và vỏ quả hạt dẻ đã được ứng dụng để sản xuất thực phẩm chức năng và đã thu được kết quả tương đối khả quan); hạt dẻ chiên chân không (gồm: hương vị tự nhiên, vị mặn, vị ngọt); cốm hạt dẻ, mứt hạt dẻ, bột hạt dẻ, rượu hạt dẻ; thực phẩm chức năng viên nén tảo (sản xuất từ các loại tảo lục ăn được tại Cao Bằng); bột hà thủ ô đỏ, rượu hà thủ ô đỏ, trà túi lọc hà thủ ô đỏ, nước hà thủ ô đỏ; chè ô long Cao Bằng; chè dây; chè xanh chất lượng cao Nguyên Bình; chè xanh Kolia; trà giảo cổ lam; bột nghệ; tinh dầu gấc; nước Pác Bó; sản xuất rượu đặc sản Cao Bằng từ cồn rỉ mật đường; miến dong chất lượng cao Nguyên Bình; chế phẩm sinh học để diệt trừ sâu từ cây dây mật và cây hồi ở Cao Bằng …

Bằng việc hỗ trợ chuyển giao, đổi mới công nghệ, ngành KH&CN đã giúp nhiều doanh nghiệp Cao Bằng sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng tốt, phục vụ nhu cầu của thị trường trong tỉnh như: Sử dụng phụ gia khoáng thiên nhiên và phế thải công nghiệp để sản xuất xi măng PCB30 tại Công ty CP Xi măng – xây dựng công trình Cao Bằng; Ứng dụng thực nghiệm phối liệu phụ gia địa phương, trong nguyên liệu sản xuất gạch đất sét nung theo TCVN và xử lý, cải tiến hệ thống khí thải lò tuy nen, tận dụng khí thải để sấy sản phẩm, đẩy nhanh chu kỳ nung đốt, tăng công suất nhà máy tại Công ty CP Vật liệu Xây dựng Cao Bằng; Sản xuất thử nghiệm các chi tiết mạ kẽm nhúng nóng phục vụ cho ngành điện, xây dựng giao thông; Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất keo phục vụ dự án chế biến gỗ ván dăm Okal tại Cao Bằng; Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ và thiết bị để sản xuất gốm, sứ chất lượng cao từ nguồn nguyên liệu địa phương; Sản xuất thử nghiệm các sản phẩm cơ khí từ gang đúc, thép hợp kim; …

Phục tráng và phát triển ổn định các sản phẩm đặc hữu của địa phương

Thực hiện chương trình nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp của tỉnh, ngành KH&CN đã triển khai các công trình nghiên cứu, ứng dụng và phát triển các sản phẩm đặc hữu có giá trị kinh tế cao của các địa phương trong tỉnh, qua đó, các sản phẩm nổi tiếng của địa phương đã từng bước được phục hồi và phát triển góp phần tạo công ăn việc làm và nâng cao thu nhập cho hàng nghìn hộ dân, điển hình như: Cam Trưng Vương, Quýt Hà Trì, Quýt Trà lĩnh, rau Dạ hiến, bưởi Phục Hòa, lê Bảo Lạc, lê Nguyên Bình, lê Đông Khê, lúa nếp hương Bảo Lạc, lúa nếp Pì Pất, một số loại dược liệu quá của Cao Bằng như: ích mẫu, hà thủ ô, ngũ gia bì, hoàng tinh, thổ phục linh, đương quy, ba kích, Thạch hộc thiết bì …

Đưa các giống cây, con mới vào sản xuất

Nhằm phục vụ kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi trên địa bàn tỉnh, ngành KH&CN đã nhập cuộc sâu trong việc tổ chức triển khai nhiều mô hình ứng dụng và thử nghiệm các giống cây trồng, vật nuôi mới có giá trị kinh tế cao tại địa phương, qua đó đã xác định được một số loại giống cây trồng, vật nuôi mới cho năng suất và hiệu quả kinh tế, phù hợp với điều kiện của từng vùng, góp phần chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, nâng cao hệ số sử dụng đất như: thuốc lá nguyên liệu giống mới; phát triển giống đậu xanh xuân hè, giống lúa thuần ngắn ngày năng xuất cao, chất lượng tốt (Giống ĐS1); giống lúa thơm số 1 (HT1); Lạc giống vụ hè thu L14, khoai tây Marabel; cây nưa Konjac; nấm hương; nhân giống một số loại hoa có giá trị; trồng rừng mây nguyên liệu tại huyện Nguyên Bình; …

Thực hiện kế hoạch KH&CN hàng năm, trên địa bàn tỉnh đã có nhiều mô hình KH&CN được triển khai và đem lại hiệu quả cao như: mô hình trồng rau hoa thương phẩm của Doanh nghiệp Tư nhân xây dựng Vinh Quang, mô hình đã dần dần từng bước phát triển đáp ứng nhu cầu của người dân trên địa bàn; kết quả nghiên cứu của đề tài Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ sản xuất giống cá rô phi đơn tính, cá chép lai đã góp phần giảm giá thành cá giống, đảm bảo cung ứng giống cho phát triển nuôi trồng thủy sản trên địa bàn tỉnh; kết quả đề tài Ứng dụng KHKT cải tạo và phát triển đàn bò địa phương đã góp phần nâng cao vóc dáng của đàn bò địa phương…

Chuyển giao chìa khóa thành công cho nhiều doanh nghiệp Cao Bằng

Được sự hỗ trợ của ngành KH&CN về nghiên cứu, chuyển giao kết quả nghiên cứu KH&CN, nhiều đơn vị, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh của Cao Bằng đã ứng dụng và phát triển sản xuất được các sản phẩm thế mạnh, có hiệu quả kinh tế cao, chất lượng tốt, trở thành chìa khóa vàng để các doanh nghiệp xây dựng và phát triển thương hiệu trên thị trường, điển hình như:

Công ty TNHH xây dựng miền Tây, từ năm 2014 đến nay, bằng nguồn vốn sự nghiệp KH&CN của tỉnh đã triển khai đề tài “Nghiên cứu xây dựng quy trình chế biến tạo ra một số sản phẩm chè đặc sản từ các giống chè mới tại Phia Đén, Cao Bằng”. Qua nghiên cứu, Công ty đã xây dựng được một số quy trình chế biến và tạo ra được 06 loại trà đạt tiêu chuẩn sạch, chất lượng cao gồm: chè xanh thơm, chè Mao Tiêm, chè Ôlong, chè sợi, hồng trà, chè Đông phương mỹ nhân. Các sản phẩm chè này bước đầu được người tiêu dùng đánh giá cao và lượng tiêu thụ tốt. Các Sản phẩm này đã có mặt ở tất cả các siêu thị, các điểm du lịch tại Cao Bằng và một số địa phương khác. Hiện nay, Công ty đã nhận được đơn đặt hàng của các đối tác nước ngoài như: Canada, Hàn Quốc, Đài Loan,… Giá bán của các sản phẩm chè của Công ty TNHH xây dựng miền Tây trung bình từ 700.000 đồng đến 1.000.000 đồng, loại chè đặc biệt có giá từ 100 - 300 USD, cao gấp 3-4 lần giá trị sản phẩm chè xanh Phia Đén.

Công ty Cổ phần Giống cây trồng Cao Bằng nhờ ứng dụng kết quả đề tài nghiên cứu KH&CN “sản xuất thử nghiệm một số lạc giống vụ hè thu cung cấp cho sản xuất”, trong nhiều năm trở lại đây, đã phát huy có hiệu quả lợi thế về thời tiết so với các tỉnh khác, tổ chức sản xuất thành công sản phẩm lạc hè thu trên đất nương rẫy với giống lạc L14. Sản phẩm lạc hè thu của Cao Bằng có chất lượng tốt và được các tỉnh như: Nghệ An, Hà Nội, Hà Tĩnh, Bắc Giang ký hợp đồng bao tiêu hàng năm. Hoạt động này có đóng góp quan trọng vào sự phát triển của Công ty Cổ phần Giống cây trồng Cao Bằng trong những năm qua.

Công ty CP Mía đường Cao Bằng, với sự góp sức của KH&CN trong dự án đổi mới công nghệ lọc từ lọc vải sang lọc chân không cùng các dự án nâng cấp một số máy móc thiết bị sản xuất của Công ty, hiện nay, công suất của nhà máy đã được duy trì ổn định, đạt gần 1.800 tấn mía/ngày, tăng trên 200 tấn/ ngày so với vụ ép năm 2012-2013 và tăng 500 tấn/ngày so với vụ ép năm 2010-2011. Sản phẩm đường kính trắng của Công ty có chất lượng ngày càng cao, thị trường tiêu thụ ổn định, đặc biệt là xuất khẩu sang Trung Quốc. Sản xuất kinh doanh hiệu quả, Công ty đã tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động với thu nhập bình quân được cải thiện từng năm (2010 là trên 4,5 triệu đồng/người/tháng, năm 2011 là hơn 5,5 triệu đồng/người/tháng) và tiếp tục có những đóng góp ngày càng hiệu quả vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng.

Ngoài các doanh nghiệp nêu trên, còn một số doanh nghiệp khác của Cao Bằng đang phát triển ổn định nhờ ứng dụng thành công các kết quả nghiên cứu KH&CN như: Công ty TNHH Quang Minh phát triển mạnh sản phẩm gỗ ván sợi ép chất lượng cao từ kết quả Dự án “Xây dựng mô hình xưởng chế biến gỗ ván dăm tại xã Hưng Đạo”; Công ty TNHH Ngân Hà bao tiêu và phân phối sản phẩm gạo nếp hương Bảo Lạc và Pì pất Cao Bằng là sản phẩm từ đề tài “Nghiên cứu, bảo tồn và phục tráng giống lúa nếp hương Bảo Lạc và Pì pất Cao Bằng”; Doanh nghiệp tư nhân xây dựng Vinh Quang phát triển các sản phẩm rau hoa thương phẩm; Công ty CP Vật liệu xây dựng Cao Bằng phát triển ổn định trên cơ sở có sự đóng góp tích cực của dự án KH&CN về đổi mới công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm; Công ty TNHH Nguyệt Hà phát triển sản phẩm nấm hương…

Vẫn còn những chìa khóa chưa được ứng dụng phát triển

Đến nay, bên cạnh những sản phẩm là kết quả nghiên cứu KH&CN đã được các doanh nghiệp quan tâm phát triển, vẫn còn những sản phẩm đã được nghiên cứu thử nghiệm thành công và có các kết luận phân tích đánh giá cao về hiệu quả kinh tế, đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng dựa trên các căn cứ khoa học và thực tiễn vẫn chưa được khai thác, phát triển ứng dụng như: công nghệ bảo quản hạt dẻ tươi bằng phương pháp kết hợp và bằng hóa chất; sản phẩm tinh dầu từ hoa và vỏ quả hạt dẻ; cốm hạt dẻ, mứt hạt dẻ, bột hạt dẻ, rượu hạt dẻ; bột hà thủ ô đỏ, rượu hà thủ ô đỏ, trà túi lọc hà thủ ô đỏ, nước hà thủ ô đỏ;…

Một số nguyên nhân chính của thực trạng này đó là: đa số doanh nghiệp Cao Bằng chưa thực sự quan tâm và chủ động trong các hoạt động ứng dụng kết quả nghiên cứu KH&CN vào sản xuất; bên cạnh đó còn có một số doanh nghiệp trông chờ sự đầu tư của nhà nước cho các dự án ứng dụng kết quả nghiên cứu KH&CN; công tác thông tin và truyền thông về cơ chế, chính sách về chuyển giao kết quả nghiên cứu KH&CN cho các đơn vị, tổ chức, cũng như các kết quả nghiên cứu KH&CN có khả năng ứng dụng vào đời sống và sản xuất chưa sâu rộng;…

Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác chuyển giao các kết quả nghiên cứu KH&CN

Thứ nhất, đổi mới cơ chế quản lý, xây dựng nhiệm vụ KH&CN: Đổi mới cơ chế xây dựng kế hoạch và dự toán ngân sách đối với hoạt động KH&CN phù hợp với đặc thù của tỉnh; bảo đảm đồng bộ, gắn kết giữa định hướng phát triển dài hạn, chương trình phát triển trung hạn với kế hoạch nghiên cứu, ứng dụng KH&CN hàng năm; chú trọng nâng cao chất lượng khâu xác định và tuyển chọn nhiệm vụ KH&CN, bên cạnh việc xem xét mục tiêu, nội dung thì tính cấp thiết và tính ứng dụng là những tiêu chí cơ bản để tuyển chọn.

Thứ hai, chú trọng xây dựng các mô hình liên kết giữa 4 nhà: nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà nước và nhà nông trong việc ứng dụng, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác thông tin và truyền thông về KH&CN, trong đó chú trọng thông tin về cơ chế, chính sách về chuyển giao kết quả nghiên cứu KH&CN cho các đơn vị, tổ chức; tăng cường tuyên truyền các kết quả nghiên cứu có tính ứng dụng cao, phù hợp với địa phương trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân có cơ hội nắm bắt thông tin, chủ động tìm hiểu và ứng dụng… đồng thời tuyên truyền để các doanh nghiệp Cao Bằng thấy được giá trị và lợi ích của việc triển khai ứng dụng kết quả nghiên cứu KH&CN mang lại cho doanh nghiệp.

Thứ tư, nghiên cứu đề xuất cơ chế quản lý đối với hoạt động ứng dụng các kết quả nghiên cứu sản xuất thử nghiệm thành công sau chuyển giao theo hướng: nếu đơn vị, doanh nghiệp nhận chuyển giao trong một thời gian nhất định (sau 3 năm) không ứng dụng phát triển sản xuất các kết quả nghiên cứu đã được bàn giao thì Sở Khoa học và Công nghệ sẽ ra thông báo và tiến hành tuyển chọn các đơn vị, doanh nghiệp khác có nhu cầu và đủ năng lực ứng dụng phát triển sản xuất các kết quả nghiên cứu đó.