Đơn vị thực hiện: Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ KH&CN Cao Bằng.
Thời gian thực hiện: Từ tháng 04/2012 đến tháng 12/2014.
Lĩnh vực nghiên cứu: Chương trình phát triển KT-XH nông thôn miền núi.

I. Đặt vấn đề
Tại Cao Bằng qua khảo sát thực tế của Viện dược liệu năm 2005 đã phát hiện có một quần thể cây Giảo cổ lam (Dền toòng – tên gọi địa phương) mọc hoang dã với trữ lượng tương đối lớn tại các huyện Trà Lĩnh, Quảng Uyên, Trùng Khánh, Thông Nông. Đây là nguồn thảo dược quý hiếm mà thiên nhiên đã ưu đãi cho Cao Bằng. Xác định được tiềm năng đó, năm 2006 Sở Khoa học và Công nghệ Cao Bằng đã giao Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học và Công nghệ Cao Bằng thực hiện chuyên đề “ Nghiên cứu thử nghiệm công nghệ sản xuất một số sản phẩm từ lá trà xanh và cây dền toòng”. Từ kết quả nghiên cứu bước đầu, nhóm nghiên cứu đã hoàn thiện việc đăng ký chất lượng hàng hóa, mã số, mã vạch, mẫu bao bì, nhãn hiệu hàng hóa cho sản phẩm” Trà Giảo cổ lam Cao Bằng”.
Năm 2008 Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với Công ty Dược phẩm Trường Thọ Hà Nội hoàn tất thủ tục hồ sơ đăng ký với Cục An toàn vệ sinh thực phẩm – Bộ Y tế cấp giấy chứng nhận công bố chất lượng sản phẩm “ Trà Giảo Cổ lam Cao Bằng” là thực phẩm chức năng và đưa vào phân phối tại thị trường trong và ngoài tỉnh. Tuy nhiên hiện nay nguồn nguyên liệu do người dân khai thác quá mức cả rễ lẫn lá để chế biến vừa bán trong nước vừa xuất lậu qua biên giới đang đặt cho Cao Bằng những bài toán về nghiên cứu, bảo tồn và phát triển cũng như khai thác khoa học hợp lý, nếu không Cao Bằng sẽ mất đi nguồn dược liệu tự nhiên quý giá này. Xuất phát từ những luận điểm trên việc nghiên cứu trồng và chế biến cây Giảo cổ lam là hết sức cần thiết và cấp bách tạo cơ sở luận cứ cho việc phát triển cây dược liệu này thành hàng hóa.
Năm 2010, Sở Khoa học và Công nghệ Cao Bằng đã giao Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học và Công nghệ Cao Bằng thực hiện đề tài khoa học: “Nghiên cứu nhân giống và trồng thử nghiệm cây Dền toòng (Giảo cổ lam)” để làm cơ sở cho việc mở rộng diện tích, ổn định vùng nguyên liệu cho sản xuất và đặc biệt là tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Đề tài đã hoàn thành và được nghiệm thu đạt kết quả tốt. Tuy nhiên qua trồng thử nghiệm Giảo cổ lam cho thấy năng suất thu hoạch tăng cao nhưng chất lượng chưa ổn định; Công nghệ chế biến Giảo cổ lam ở Cao Bằng cong rất đơn giản, hiện nay tại tỉnh mới có duy nhất sản phẩm trà Giảo cổ lam túi lọc được sản xuất ở quy mô nhỏ, công nghệ và thiết bị sản xuất còn ở mức khiêm tốn, chủ yếu là sản xuất thủ công. Một phần lớn Giảo cổ lam được nhân dân thu hái bán dưới dạng nguyên liệu thô nên giá trị kinh tế chưa cao. Với lý do đó, Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học và Công nghệ Cao Bằng đề xuất dự án “Xây dựng mô hình sản xuất giống, trồng và chế biến Giảo cổ lam Cao Bằng thành hàng hóa” nhằm tạo nền tảng vững chắc cho việc phát triển sản xuất loại cây đặc sản Giảo cổ lam của tỉnh bao gồm: Cung cấp nguồn giống Giảo cổ lam tại chỗ; phát triển vùng nguyên liệu ổn định cho việc phát triển sản xuất; đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị kinh tế và giá trị sử dụng Giảo cổ lam. Đặc biệt là bảo tồn và phát triển được nguồn dược liệu quý đang ngày càng bị khan hiếm do khai thác bừa bãi quá mức cả rễ lẫn lá trong thời gian gần đây.
II. Mục tiêu
Hình thành được vùng nguyên liệu Giảo cổ lam ổn định và tạo ra các sản phẩm có giá trị kinh tế cao, góp phần sử dụng có hiệu quả nguồn nguyên liệu đặc hữu của địa phương, đồng thời nâng cao thu nhập cho đồng bào các dân tộc tại Cao Bằng.
III. Kết quả nghiên cứu
- Đã xây dựng vườn ươm tại Vò Đạo với diện tích 500m², cung cấp cây giống cho dự án.
- Tổ chức 05 lớp tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc và thu hoạch cây Giảo cổ lam cho 150 nông dân tại các vùng triển khai dự án.
- Trồng, chăm sóc và thu hoạch cây Giảo cổ lam trên diện tích 08ha;
- Khoanh nuôi, bảo vệ cây Giảo cổ lam trên diện tích 02ha.
- Đầu tư thiết bị, tiếp nhận 03 quy trình công nghệ, sản xuất các sản phẩm từ cây Giảo cổ lam theo đúng thuyết minh được duyệt.
- Sản phẩm đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật và được cơ quan có thẩm quyền chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm.
- Lập hồ sơ đăng ký và được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu cho sản phẩm.
- Xây dựng điểm thu mua, sơ chế Giảo cổ lam tại huyện Trà Lĩnh. Đặc biệt, qua quá trình thực hiện dự án đã nâng cao được nhận thức cho người dân trong việc bảo tồn, phát triển cây dược liệu Giảo cổ lam.
IV. Kinh phí thực hiện dự án
Tổng kinh phí thực hiện: 5.254.220.000 đồng ( Năm tỷ hai trăm năm mươi tư triệu hai trăm hai mươi ngàn đồng).
Trong đó: - Ngân sách SNKHCN Trương ương: 2.350.000.000 đồng.
- Ngân sách SNKHCN địa phương: 200.000.000 đồng.
- Kinh phí đối ứng của đơn vị: 2.704.220.000 đồng.
V. Kết luận và kiến nghị
1. Kết luận: Qua hơn 2 năm, các nội dung của dự án đã được cơ quan chủ trì, chủ nhiệm và nhóm thực hiện dự án đã nghiêm túc triển khai thực hiện và hoàn thành các nội dung theo thuyết minh được phê duyệt và hợp đồng đã ký.
2. Kiến nghị và đề xuất: Sau khi dự án được nghiệm thu, kết thúc đề nghị Sở Khoa học và Công nghệ bàn giao toàn bộ tài sản được đầu tư bằng nguồn kinh phí nhà nước trong khuôn khổ sự án cho Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học và Công nghệ để tổ chức sản xuất sản phẩm cung cấp cho thị trường. Tạo thêm việc làm và thu nhập cho người lao động của đơn vị./.


Ngu?n: BC tổng hợp đề tài