Cao Bằng là tỉnh có lợi thế về nông nghiệp, những năm gần đây, hoạt động ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ (KH&CN) trong phát triển nông nghiệp tỉnh Cao Bằng được đẩy mạnh và có bước phát triển đáng ghi nhận, một trong những nhiệm vụ trọng tâm được tỉnh quan tâm và thường xuyên chỉ đạo thực hiện là triển khai ứng dụng tiến bộ KH&CN mới vào sản xuất nông nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu sản xuất và lao động nông thôn. Hiện nay, toàn tỉnh có khoảng 140.942 ha đất có khả năng phát triển nông nghiệp, chiếm 21% diện tích tự nhiên, phần lớn đất được sử dụng để phát triển cây hàng năm, chủ yếu là cây lương thực, cây ăn quả, hiệu quả sử dụng đất còn thấp, hệ số sử dụng đất mới đạt khoảng 1,3 lần…. Việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh chưa nhiều và mức độ ứng dụng không đồng đều, chủ yếu do cá nhân và một số doanh nghiệp đầu tư nhỏ lẻ, chưa có vùng sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, chưa đem lại đem lại hiệu quả kinh tế cao và chưa khai thác được tiềm năng lợi thế của tỉnh.
Năm 2016 bằng nguồn vốn sự nghiệp khoa học, tỉnh đã giao cho Viện Khoa học vật liệu thực hiện đề tài Ứng dụng các sản phẩm nano kim loại (đồng, sắt, coban) trong quá trình xử lý hạt giống nhằm kích thích tăng trưởng tăng năng suất thu hoạch cho cây ngô trên địa bàn tỉnh. Với mục tiêu tăng khả năng nẩy mầm phát triển rễ, thân lá, tăng khả năng chống chịu, tăng năng suất từ 10 - 20%/ha.

Vụ hè thu năm 2016 và vụ đông xuân năm 2017 nhóm nghiên cứu đã triển khai áp dụng thử nghiệm công nghệ xử lý hạt ngô giống bằng các nano Fe⁰, Cu⁰, Co⁰ tại hai xã Sóc Hà (vùng thấp) và Tổng Cọt (Lục Khu) huyện Hà Quảng, với diện tích 3 ha, nhóm nghiên cứu đã lựa chọn 2 giống ngô thí điểm là các giống ngô đang được trồng phổ biến tại địa phương: LVN 092 (định lượng 20 kg/ha) và NK 4300 (18 kg/ha). Qua theo dõi cho thấy ở thời kỳ mọc, các công thức được xử lý cây con mọc nhanh và đều hơn so với đối chứng, ở thời kỳ cây con, với các công thức xử lý cây sinh trưởng nhanh hơn, chiều cao cây ở giai đoạn này biểu hiện ở sự đồng đều hơn do tác động của các hạt nano kim loại kích thích sự phát triển của bộ rễ cây và diệt trừ các loại nấm bệnh vì vậy cây con sinh trưởng phát triển nhanh và đều hơn. Giai đoạn trưởng thành cho thấy sự chênh lệch về thời gian tung phấn và phun râu giữa các công thức có xử lý nano kim loại và công thức không xử lý là không rõ rệt và tương tự ở chỉ tiêu chiều cao cây cũng như chiều cao đóng bắp giữa các công thức được xử lý hạt giống bằng hạt nano kim loại thu được cho thấy không có sự khác biệt, điều này cho thấy khi sử dụng hạt nano kim loại Fe, Co và Cu ở các nồng độ khác nhau không làm ảnh hưởng đến các giai đoạn sinh trưởng phát triển và đặc điểm nông sinh học của giống ngô LVN092. Năng suất thực thu của các công thưc thí nghiệm 69,08 tạ/ha trong khi công thức đối chứng cho năng suất là 59,1 tạ/ha.
Kỹ thuật xử lý hạt giống bằng công nghệ nano dễ làm, các hộ dân tham gia mô hình sau khi được chuyên gia hướng dẫn đã biết làm thành thục. Giá thành nano kim loại để sử dụng cho việc xử lý hạt giống không cao, khoảng 300 nghìn đồng/ha, trong khi hiệu quả mang lại của công nghệ này rất tốt. Thực tế sử dụng công nghệ nano trong xử lý hạt giống cho thấy cây phát triển nhanh, khỏe ở giai đoạn cây con, ít bị sâu bệnh hại, bắp ngô đều, hạt chắc mẩy, đặc biệt lá bi bao kín bắp nên ít bị sâu, mọt….năng suất cao hơn ngô đối chứng từ 16,88%.
Mô hình ứng dụng công nghệ nano trong xử lý hạt giống đã mang lại hiệu quả bước đầu, người dân trong vùng triển khai đề tài đã được tiếp cận với tiến bộ khoa học kỹ thuật mới và làm chủ quy trình kỹ thuật sử dụng công nghệ nano trong xử lý hạt giống ngô. Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng là cơ sở khoa học quan trọng để tiếp tục nghiên cứu ứng dụng đối với các loại cây trồng khác và trong nhiều lĩnh vực khoa học. Từ kết quả này hiện nay mô hình cũng đang được nhân rộng ứng dụng tại huyện Nguyên Bình và huyện Thông Nông và đang nghiên cứu thử nghiệm ứng dụng công nghệ nano kim loại đối với cây gừng.
Việc sản xuất theo hướng công nghệ cao đã góp phần tăng năng suất, chất lượng cũng như giá trị nông sản, tuy nhiên hiện nay trình độ kỹ thuật của người dân không đồng đều, nên chưa đáp ứng được yêu cầu của sản xuất, người dân thiếu vốn để đầu tư trang thiết bị cũng như mở rộng quy mô, thiếu thông tin về thị trường, thiếu kiến thức, kinh nghiệm trong việc quảng bá sản phẩm, nhiều khi sản xuất được sản phẩm chất lượng cao nhưng không tìm được kênh phân phối tiêu thụ ổn định từ phía các doanh nghiệp…
Để phát triển nông nghiệp công nghệ cao tỉnh cần quy hoạch các vùng sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao phù hợp điều kiện, lợi thế từng địa phương; khuyến khích nông dân, các tổ chức cá nhân dồn điền đổi thửa để phát triển nông nghiệp công nghệ cao; tạo điều kiện thuận lợi về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để các tổ chức, cá nhân có điều kiện pháp lý vay vốn đầu tư cũng như tăng cường hợp tác với các đơn vị, các nhà khoa học, các doanh nghiệp để chuyển giao công nghệ tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp; đặc biệt, cần có chính sách thu hút các doanh nghiệp đầu tư cơ sở chế biến gắn với bao tiêu sản phẩm tạo điều kiện cho người dân yên tâm phát triển sản xuất, nâng cao đời sống, vật chất, tinh thần, đảm bảo mục tiêu an ninh, quốc phòng.
LN.