Phục tráng giống lúa nếp Thơm và nếp Khẩu Ai (Khẩu Mảo) tại huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng
19/09/2022
Lượt xem: 321
Lúa nếp Thơm và nếp Khẩu Ai được gieo trồng từ xa xưa, đây là giống lúa có thời gian sinh trưởng dài ngày, cao cây, bông lúa to, hạt to mẩy, gạo nấu lên dẻo thơm, đặc biệt làm cốm rất dẻo thơm và ngon. Đây là các giống lúa nếp bản địa, qua nhiều năm đã hình thành tính trạng thích nghi với điều kiện thời tiết bất lợi của địa phương như: chịu hạn, chịu rét, thích nghi với đất đai, thổ nhưỡng hoặc có khả năng chống chịu tốt với một số đối tượng sinh vật hại lúa…Tuy nhiên,do các giống nếp này mang đặc tính là giống lúa cảm quang, trong một năm chỉ trồng được vào vụ mùa, tổng sản lượng cả năm thấp hơn các giống lúa khác nên người dân chỉ gieo trồng với diện tích nhỏ, để dành gạo vào ngày lễ, ngày tết, các dịp đặc biệt trong năm mà chưa chú trọng vào việc canh tác theo hướng kinh doanh hàng hóa, quy đổi giá trị kinh tế để nâng cao thu nhập như các giống lúa mới khác. Hơn nữa, trong quá trình thu hoạch, việc chọn hạt để giống, bảo quản lúa giống còn sơ sài dẫn đến bị lẫn tạp, lẫn các hạt giống bị lai tạo tự nhiên đã làm mất đi đặc tính ưu việt của các giống lúa nếp bản địa, hiện địa phương chỉ còn một số xóm duy trì gieo trồng với diện tích khoảng chục ha/năm.
Mô hình phục tráng giống lúa nếp Thơm và nếp Khẩu Ai ở xã Đảm Thủy , huyện Trùng Khánh.
Trước yêu cầu đòi hỏi từ thực tiễn sản xuất tại địa phương, việc phục tráng giống lúa nếp đặc sản bản địa chất lượng tốt, chống chịu sâu bệnh, thích nghi với điều kiện thời tiết và thói quen canh tác của địa phương nhằm phục vụ nhu cầu ngày càng tăng cao về gạo chất lượng, nâng cao thu nhập cho người trồng lúa, chủ động nguồn giống là rất cần thiết, Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học Công nghệ tỉnh Cao Bằng phối hợp với UBND huyện Trùng Khánh đã tiến hành triển khai nhiệm vụ phục tráng giống lúa nếp Thơm (tại Quang Hán) và nếp Khẩu Ai (tại xã Đàm Thủy) huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, thời gian thực hiện bắt đầu từ tháng 4/2022 – 12/2024, nhằm bảo tồn và phát triển giống lúa nếp bản địa. Đây là 02 giống lúa nếp có chất lượng gạo đặc biệt thơm, dẻo, đã được gieo trồng qua nhiều năm tại địa phương nên đã bị thoái hoá, phân ly, lẫn tạp, chất lượng gạo và năng suất đã bị giảm nhiều.
Trên cơ sở căn cứ một số tư liệu, mô tả của người dân địa phương, nhóm thực hiện đã điều tra, khảo sát, thu thập tài liệu; tiếp cận và thu thập mẫu giống nếp Thơm, Khẩu Ai ưu tú được chọn lọc từ vùng sản xuất vụ mùa năm 2021 trong bà con nông dân và đồng bào xã Đàm Thủy và xã Quang Hán huyện Trùng Khánh để làm vật liệu khởi đầu. Sau đó phục tráng giống, tiến hành thí nghiệm phục tráng siêu nguyên chủng từ vật liệu khởi đầu chưa thuần, vụ thứ nhất trên diện tích: 1.000m2 (mỗi loại giống 500m2).
Qua quá trình theo dõi sinh trưởng và phát triển, đến tháng 9 năm 2022, đã xác định được hơn 400 cá thể/02 loại giống để đo đếm các chỉ tiêu (đo đếm theo thời gian sinh trưởng, sau khi gặt tuốt đo đếm trong phòng). Nội dung phục tráng và chọn dòng giống lúa nếp theo Quy trình phục tráng giống lúa thuần của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, với các tính trạng nổi trội đạt năng suất cao hơn so với giống ban đầu chưa phục tráng.
Đến năm 2024, kết quả của nhiệm vụ sẽ tạo ra giống lúa nếp Thơm và nếp Khẩu Ai có năng suất cao, chất lượng tốt. Thành công của nhiệm vụ là tiền đề để địa phương mở rộng diện tích gieo trồng 2 giống lúa nếp Thơm và nếp Khẩu Ai, tạo ra sản phẩm có giá trị hàng hóa góp phần tăng thêm thu nhập, nâng cao đời sống của người dân trên địa bàn./.
Tác giả bài viết: Hoàng Kiều