Đơn vị thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cao Bằng.
Thời gian thực hiện: 2013 - 2015.
Lĩnh vực nghiên cứu: Khoa học xã hội và nhân văn.

I. Đặt vấn đề
Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo đối với học sinh dân tộc thiểu số là vấn đề quan trọng nhằm nâng cao dân trí, góp phần ổn định cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số; rút ngắn khoảng cách chất lượng giữa học sinh dân tộc thiểu số khó khăn với học sinh vùng thuận lợi theo hướng phát triển chất lượng nhằm tăng tỷ lệ học sinh khá, giỏi, giảm tỷ lệ học sinh yếu kém, đào tạo bồi dưỡng học sinh “mũi nhọn” trong các cấp học, ngành học nhằm góp phần đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Trong thời gian qua, giáo dục tỉnh Cao Bằng nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Hoạt động giáo chuyển biến chậm, hiệu quả chưa cao; trong đó chất lượng giáo dục tiểu học chưa thực sự đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ, đặc biệt là giáo dục ở vùng khó khăn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số.
Xuất phát từ thực trạng nêu trên, hiện nay trên địa bàn tỉnh vẫn còn có những hiện tượng “ngồi nhầm lớp” của học sinh. Đây là vấn đề bức xúc của ngành giáo dục và được các cấp lãnh đạo, những người làm công tác giáo dục của địa phương và dư luận hết sức quan tâm. Với những lý do đó, nhóm nghiên cứu nhận thấy: “ Nghiên cứu, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học (dạy học) phân môn đọc, viết và môn Toán lớp 1 đối với học sinh dân tộc thiểu số ở các xã thuộc vùng kinh tế - xã hội khó khăn của tỉnh Cao Bằng” là vấn đề nghiên cứu thiết thực và ý nghĩa.
II. Mục tiêu
Đánh giá đúng thực trạng và đề xuất được một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học phân môn đọc, viết và môn toán lớp 1 đối với học sinh dân tộc thiểu số ở các xã thuộc vùng kinh tế - xã hội khó khăn của tỉnh Cao Bằng.
III. Kết quả thực hiện các nội dung của đề tài
1. Cơ sở lý luận về tổ chức dạy học phân môn đọc, viết và môn toán lớp 1 đối với học sinh dân tộc thiểu số vùng kinh tế - xã hội khó khăn tỉnh Cao Bằng.
Việc tổ chức dạy học môn Tiếng Việt, Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số là vô cùng quan trọng, thông qua các môn học học sinh được hình thành và phát triển các kỹ năng đọc, viết, nghe, nói trên cơ sở các em được trang bị những kiến thức cơ bản, ban đầu về Tiếng Việt để các em có thể giao tiếp hiệu quả trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Đồng thời hình thành ở các em những kiến thức cơ bản ban đầu về số học các môn tự nhiên; một số đại lượng thông dụng; một số yếu tố hình học và thống kê cơ bản về nhận dạng hình, điểm đoạn thẳng; Hình thành kỹ năng thực hành tính, giải toán có lời văn; Bước đầu phát triển tư duy, khả năng suy luận hợp lý và diễn đạt đúng cách phát hiện và cách giải quyết các vấn đề đơn giản gần gũi trong cuộc sống; kích thích trí tưởng tượng chăm học và hứng thú học tập toán; hình thành bước đầu bằng phương pháp tự học và làm việc có kế hoạch, khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng tạo. Bên cạnh mục tiêu căn bản đó, môn Tiếng Việt, Toán góp phần hình thành nhân cách con người mới cho các em theo đặc trưng của môn học.
Quá trình dạy học Toán, Tiếng Việt lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số là quá trình mà dưới sự lãnh đạo tổ chức, điều khiển của người giáo viên, người học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức – học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ học tập đặt ra. Để nâng cao chất lượng dạy học Toán, Tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số, giáo viên nắm vững đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số, xác định những khó khăn mà học sinh phải vượt qua trong quá trình học tập, không ngừng đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả của quá trình dạy học nhằm tạo động lực cho quá trình dạy học Tiếng Việt, Toán đạt hiệu quả cao.
2. Thực trạng tổ chức dạy học môn Tiếng Việt, môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn tỉnh Cao Bằng.
Quá trình tìm hiểu thực trạng cho thấy việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán, phân môn đọc, viết trong môn Tiếng Việt đã được các nhà trường, đại phương và cộng đồng quan tâm coi đây là nhiệm vụ cốt lõi và đang từng bước triển khai thực hiện. Tuy nhiên qua khảo sát, tìm hiểu thực tiễn thì việc thực hiện còn nhiều tồn tại, hạn chế yếu kém.
3. Giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn đọc, viết và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số vùng kinh tế - xã hội khó khăn của tỉnh Cao Bằng.
Dựa trên khung lý thuyết và kết quả khảo sát thực trạng tổ chức dạy học các phân môn đọc viết của môn Tiếng Việt và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số vùng kinh tế - xã hội khó khăn tỉnh Cao Bằng, nhóm nghiên cứu đề tài đã xây dựng giải pháp dưới sự chỉ đạo của các nguyên tắc đề xuất để tổ chức hiệu quả hoạt động tổ chức dạy học các phân môn đọc, viết của môn Tiếng Việt và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn tỉnh Cao Bằng. Để việc tổ chức dạy học các phân môn đọc, viết của môn Tiếng Việt và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số đạt hiệu quả cao, đòi hỏi phải tiến hành đồng bộ các nhóm giải pháp một cách phù hợp nhằm góp phần nâng cao chất lượng đối với học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn của tỉnh Cao Bằng.
IV. Kết quả khảo nghiệm
1. Chất lượng dạy học phân môn đọc, viết của môn Tiếng Việt lớp 1 đối với học sinh dân tộc thiểu số ở các vùng kinh tế - xã hội khó khăn của tỉnh Cao Bằng sau khi thử nghiệm các biện pháp.
Qua biểu thống kê thấy rằng kết quả học tập môn Tiếng Việt của học sinh dân tộc thiểu số trong năm học 2013-2014 có sự chuyển biến tích cực so với năm học 2011-2012. Tỷ lệ phần trăm số học sinh yếu giảm rõ rệt: huyện Bảo Lạc giảm 4,47%, huyện Bảo Lâm giảm 0,86%, huyện Hà Quảng giảm 1,03% và cả 3 huyện tỷ lệ học sinh yếu giảm 2,08%. Qua trao đổi với cán bộ quản lý phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện cùng với cán bộ quản lý, giáo viên các nhà trường, khi áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng đọc viết của môn Tiếng Việt chất lượng dạy học được nâng cao, các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết của học sinh được hình thành và phát triển nhanh hơn khi chưa áp dụng.
2. Chất lượng dạy học môn Toán lớp 1 đối với học sinh dân tộc thiểu số ở các vùng kinh tế - xã hội khó khăn của sau khi áp dụng đề tài.
Qua biểu thống kê thấy rằng kết quả học tập môn Toán của học sinh dân tộc thiểu số trong năm 2013 – 2014 có sự chuyển biến tích cực so với năm học 2012-2013. Tỷ lệ phần trăm số học sinh yếu giảm rõ rệt: huyện Bảo Lạc giảm 3,72%, huyện Bảo Lâm giảm 0,47%, huyện Hà Quảng giảm 1,08% và cả 3 huyện tỷ lệ học sinh yếu giảm 1,68%.
3. Khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp.
Qua khảo sát ý kiến của 82 người bao gồm lãnh đạo, chuyên viên phụ trách tiểu học phòng Giáo dục và Đào tạo, cán bộ quản lý, giáo viên 76 trường tiểu học, phổ thông cơ sở trên địa bàn các huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm và Hà Quảng.
Từ số liệu của các bảng nhóm nghiên cứu đề tài nhận thấy: Tất cả các giải pháp tổ chức dạy học các phân môn, môn Tiếng Việt và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn tỉnh Cao Bằng đều được cán bộ quản lý, giáo viên đánh giá cao.
Từ kết quả khảo nghiệm này chúng ta có thể thấy, với điều kiện hiện nay ở tỉnh Cao Bằng những giải pháp trên đây là có thể thực thi. Nhưng trong một số trường hợp cụ thể khi đưa các giải pháp này vào thực tế có thể gặp những khó khăn nhất định với nhiều nguyên nhân khác nhau. Song nhóm nghiên cứu cho rằng những khó khăn đó có thể khắc phục được khi kết hợp các giải pháp nói trên một cách phù hợp thì sẽ đạt hiệu quả.
V. Kinh phí thực hiện đề tài
Tổng kinh phí thực hiện đề tài: 250.000.000đ (Hai trăm năm mươi triệu đồng chẵn).
VI. Kết luận và kiến nghị
1. Kết luận: Từ khung lý thuyết đã xây dựng và kết quả thực trạng tổ chức dạy học môn Tiếng Việt và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số ở vùng khó khăn tỉnh Cao Bằng nhóm nghiên cứu đề tài đã đề xuất giải pháp nhằm tổ chức dạy học có hiệu quả phân môn đọc – viết của môn Tiếng Việt và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số ở vùng khó khăn, giải pháp trên gồm các nhóm giải pháp khác nhay, cụ thể như sau:
1.1. Môn Tiếng Việt lớp 1:
- Giải pháp tổ chức nâng cao chất lượng dạy học phân môn Học Vần;
- Giải pháp tổ chức nâng cao chất lượng dạy học phân môn Tập đọc;
- Giải pháp tổ chức nâng cao chất lượng dạy học phân môn Kể chuyện;
- Giải pháp tổ chức nâng cao chất lượng dạy học phân môn Chính tả lớp 1.
1.2. Môn Toán:
- Dạy học tập trung vào các kiến thức, kỹ năng cơ bản, thiết thực, gắn với đời sống ở địa phương.
- Huy động các kinh nghiệm của học sinh, các nguồn lực của nhà trường và cộng đồng để giúp học sinh cảm nhận được sự gần gũi, hấp dẫn và lợi ích của học tập môn Toán.
2. Một số kiến nghị
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo: Chỉ đạo việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn ở trường, cụm, huyện và đổi mới việc sinh hoạt chuyên môn; Chỉ đạo đổi mới tổ chức lớp học, đổi mới hoạt động dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh trong các hoạt động giáo dục; Hướng dẫn các nhà trường theo hướng hoạt động giáo dục của nhà trường; Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên; Chỉ đạo việc thực hiện đổi mới đánh giá học sinh; Tổ chức việc bồi dưỡng, nâng cao năng lực sử dụng tiếng dân tộc; Có thể triển khai nhân rộng các giải pháp nhằm tổ chức dạy học có hiệu quả phân môn đọc – viết của môn Tiếng Việt và môn Toán lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số ở vùng khó khăn trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
2.2. Đối với phòng Giáo dục và Đào tạo: Chỉ đạo các trường tiểu học, phổ thông cơ sở thực hiện tốt việc tăng cường tiếng việt ở tất cả các môn học, tăng thời lượng môn Toán và Tiếng Việt; Yêu cầu các nhà trường hoàn thiện đầy đủ các nội dung liên quan đến việc trang trí lớp,…; Hướng dẫn các trường tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ; Tiếp tục tổ chức thực hiện tốt việc sinh hoạt chuyên môn của nhà trường; Thực hiện tốt hơn công tác bồi dưỡng thường xuyên; Tăng cường việc kiểm tra, thăm lớp dự giờ…; Thực hiện tốt công tác tham mưu với Đảng Ủy, Chính quyền địa phương…
2.3. Đối với cán bộ quản lý nhà trường: Chỉ đạo giáo viên dạy học theo hướng phân hóa các đối tượng học sinh; Chỉ đạo tốt việc dạy học theo chuẩn kiến thức và kỹ năng; Khuyến khịch giáo viên tăng cường làm đồ dùng dạy học và sử dụng đồ tự làm; Tăng cường công tác dự giờ đồng nghiệp trong trường và các trường bạn; Xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán cho nhà trường; Thực hiện dạy học Tiếng Việt lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số theo hướng điều chỉnh kế hoạch dạy học từ 350 tiết/năm lên thành 500 tiết/năm, 2 buổi/ ngày; Tăng cường giao lưu về chuyên môn giữa các trường, các cụm; Tăng cường tích hợp dạy Tiếng Việt trong các môn học, các hoạt động giáo dục; Tăng cường sự phối hợp với chính quyền địa phương, phụ huynh học sinh; Phối hợp với đội thanh niên tình nguyện.
2.4. Đối với giáo viên: Cần thay đổi quan điểm, nhận thức, xác định rõ những khuyết thiếu, hạn chế về việc dạy học phân môn đọc – viết của môn Tiếng Việt lớp 1; Cần trang bị đầy đủ kiến thức chuyên môn, năng lực công tác; Nâng cao ý thức tự học, tự bồi dưỡng, chủ động trong việc trang bị thông tin, tri thức cho bản thân thông qua tài liệu; Phối hợp thực hiện các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học theo hướng đổi mới; Phát huy tinh thần tự học của học sinh; Hiểu và nắm vững những khó khăn tâm lý của học sinh lớp 1 dân tộc thiểu số trong học tiếng Việt, có kỹ năng sử dụng tiếng dân tộc trong dạy học tiếng Việt./.


Ngu?n: BC tổng hợp đề tài