Thực hiện Chương trình “Xây dựng mô hình ứng dụng và chuyển giao khoa học và công nghệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội nông thôn và miền núi”, từ năm 2004 đến nay đã có 18 dự án được triển khai thực hiện với tổng kinh phí đầu tư khoảng 78 tỷ đồng, nhiều dự án hiện nay đang phát huy hiệu quả trong việc hỗ trợ chuyển giao khoa học kỹ thuật, nâng cao hiệu quả sản xuất, cải thiện đời sống của người dân trên địa bàn tỉnh.
Giai đoạn 2004-2010, Sở Khoa học và Công nghệ đã tham mưu cho UBND tỉnh đề xuất và được Bộ Khoa học và Công nghệ nhất trí hỗ trợ kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước thực hiện 08 dự án, như: “Xây dựng mô hình trồng và chế biến cây dược liệu thành sản phẩm hàng hóa ở huyện Nguyên Bình”; “Xây dựng mô hình trồng thâm canh và chế biến các loại chè xanh chất lượng cao” triển khai tại 2 xã Bạch Đằng, Bình Dương (Hoà An) và Đồng Tâm (Thành phố Cao Bằng); “Xây dựng mô hình trồng và chế biến quả gấc”; “Xây dựng mô hình sản xuất một số giống hoa lan thương phẩm bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào”... Các dự án đã khai thác điều kiện đất đai, khí hậu, nguồn lợi tự nhiên của địa phương để phát triển các sản phẩm mới của địa phương.
Đặc biệt, có 02 dự án trong lĩnh vực công nghiệp được triển khai đã góp phần đa dạng hóa các sản phẩm cho doanh nghiệp, tạo ra mặt hàng mới có giá trị sử dụng trong công nghiệp và nhu cầu tiêu dùng xã hội, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân trên địa bàn tỉnh. Dự án “Xây dựng mô hình sản xuất cồn từ rỉ mật đường và các sản phẩm phụ khác thành sản phẩm hàng hóa ở tỉnh Cao Bằng”; đã góp phần tận thu phụ phẩm sau đường để sản xuất một loại sản phẩm mới- cồn thực phẩm- phục vụ nhu cầu trong nước. Tận dụng các điều kiện về nguồn nước tự nhiên, nguồn nguyên liệu ngô trong dân để sản xuất ra loại rượu mang thương hiệu Rượu Tà lùng, đặc sản của địa phương. Dự án “Xây dựng mô hình xưởng chế biến gỗ ván dăm tại xã Hưng Đạo”, của Công ty TNHH Quang Minh, báo cáo cho biết: hiện nay nguồn vốn đầu tư từ dự án vẫn được đơn vị phát huy hiệu quả, sản phẩm gỗ ván sợi ép chất lượng cao có bề mặt được đánh nhẵn và không đánh nhẵn phục vụ cho nhu cầu sản xuất đồ mộc và các trang thiết bị nội thất trong đời sống kinh tế xã hội; tạo công ăn việc làm cho 40-50 lao động sản xuất công nghiệp; tăng thu nhập cho người lao động, tăng nguồn thu ngân sách cho địa phương…
Giai đoạn từ năm 2010 đến nay, có 10 dự án đã và đang triển khai thực hiện, trong đó 05/10 dự án đã được Hội đồng khoa học và công nghệ tỉnh đánh giá nghiệm thu, với 03 dự án xếp loại xuất sắc, 02 dự án đạt yêu cầu. Nhiều mô hình của dự án đã và đang được chính quyền và nhân dân địa phương nhân rộng trên địa bàn. Để có được kết quả này, Sở Khoa học và Công nghệ đã thực hiện tốt công tác tham mưu, thẩm định nội dung triển khai thực hiện bám sát các chủ trương, định hướng phát triển của tỉnh và thực tiễn của địa phương. Kết quả thực hiện của các dự án đã giúp các đơn vị, tổ chức, cá nhân trong tỉnh tiếp nhận, làm chủ và ứng dụng các công nghệ vào chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi với năng suất, chất lượng và hiệu quả ngày càng cao.
Tiêu biểu như dự án Ứng dụng tiến bộ KHCN, phát triển vùng nguyên liệu, sản xuất chè xanh chất lượng cao tại huyện Nguyên Bình đã trồng được hơn 20ha chè xanh, xây dựng được nhà xưởng với diện tích 360 m
2; xây dựng nhà khung lưới hong chè và sân bê tông phơi chè, đào tạo tập huấn cho trên 10 cán bộ kỹ thuật, trên 300 nông dân… Kết quả của dự án đã giúp đơn vị mở rộng được lĩnh vực sản xuất mới, đa dạng hóa sản phẩm, tạo công ăn việc làm cho trên 40 lao động, trên 40 hộ dân tại địa phương chuyển từ sản xuất nông nghiệp thuần nông sang cơ cấu kinh tế trang trại, vườn đồi có áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Việc xây dựng mô hình 20 ha chè xanh tại Phia đén - Nguyên Bình, đã góp phần chống xói mòn, rửa trôi tạo môi trường cảnh quan đẹp gắn phát triển chè với du lịch sinh thái tại xóm Phia Đén, xã Thành Công, huyện Nguyên Bình.
Đoàn công tác của Bộ KH&CN kiểm tra dự án chăn nuôi gia cầm tại xã Trường Hà. Ảnh: TTTH.
Đối với 02 dự án ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ phát triển chăn nuôi gia cầm và trồng một số giống cây ăn quả năng suất, chất lượng cao được triển khai thực hiện song song trên địa bàn xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng đã góp phần không nhỏ trong công cuộc xây dựng xã đạt các tiêu chí về xây dựng nông thôn mới. Cụ thể: Đã xây dựng được 04 mô hình chăn nuôi gia cầm và 05 mô hình cây ăn quả, gồm: mô hình nuôi gà trứng HA sinh sản 4.000 con, quy mô 100 con/hộ; mô hình nuôi gà Mía lai thương phẩm 10.000 con, quy mô 100 con/hộ; mô hình nuôi Vịt sinh sản 1.000 con, quy mô 50 con/hộ; mô hình nuôi chim bồ câu Pháp quy mô 25 đôi/hộ; mô hình Chuối tiêu hồng, với diện tích 5 ha, năng suất đạt 35 - 40 tấn/ha; mô hình trồng táo sử dụng 2 giống là táo Đài Loan và Đại Táo, với diện tích 2 ha, đến nay 100% cây đã cho bói quả, năng suất trung bình năm đầu khoảng 3 - 5kg/cây; mô hình trồng 5 ha na dai, mô hình trồng ổi Đài Loan với diện tích 3 ha, năng suất năm đầu trung bình 4 - 6kg/cây. Tập huấn, chuyển giao cho nhân dân làm chủ các quy trình công nghệ chăn nuôi, thú y phòng bệnh gà trứng HA sinh sản, gà Mía lai thương phẩm, vịt sinh sản, chim bồ câu Pháp và quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc các loại cây ăn quả.
Nhìn chung, các dự án đã và đang được triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh đều xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của địa phương, các công nghệ được chuyển giao của dự án tập trung vào nghiên cứu ứng dụng đổi mới công nghệ để đưa ra các sản phẩm mới có thế mạnh của tỉnh nhằm khai thác tiềm năng thế mạnh của địa phương, giải quyết việc làm cho nhiều lao động trên địa bàn tỉnh. Mặc dù số lượng và quy mô các dự án được đề xuất và được triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh còn khiêm tốn, nhưng kết quả đạt được từ việc triển khai thực hiện dự án đã giúp địa phương xây dựng được nhiều mô hình ứng dụng tiến bộ KH&CN có khả năng nhân rộng trên địa bàn tỉnh, tạo ra các sản phẩm mới có chất lượng, hiệu quả kinh tế cao; Nhận thức về vai trò của KH&CN đối với sự phát triển KT-XH của địa phương được nâng lên.
Với mục tiêu đến năm 2025, cả nước xây dựng được ít nhất 2.200 mô hình ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN có hiệu quả, trong đó có ít nhất 30% mô hình thực hiện ở miền núi, vùng dân tộc thiểu số; chuyển giao được ít nhất 3.000 lượt công nghệ tiên tiến ở các lĩnh vực KH&CN; đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho 1.500 cán bộ, 4.000 kỹ thuật viên cơ sở, tập huấn kỹ thuật cho ít nhất 1.400.000 lượt nông dân… theo tinh thần Quyết định số 1747/QĐ-TTg, ngày 13/10/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN thúc đẩy phát triể KT-XH nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016-2025;
Để kịp thời tổng hợp, tham mưu trình UBND tỉnh xem xét, đề nghị Bộ KH&CN hỗ trợ thực hiện Chương trình nông thôn miền núi từ năm 2016 theo công văn số 4717/BKHCN-CNN, ngày 03/12/2015 của Bộ KH&CN, Sở Khoa học và Công nghệ đã ra Thông báo số 07/TB-SKHCN về việc đề xuất dự án thuộc Chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ thúc đẩy phát triển KT-XH nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016-2025 để các cá nhân, đơn vị, địa phương đăng ký thực hiện dự án. Hy vọng từ những thành công của các mô hình trong giai đoạn trước, giai đoạn này, từ nguồn kinh phí nhà nước dành cho hoạt động KH&CN, nhiều mô hình ứng dụng tiến bộ KH&CN tiếp tục được xây dựng thành công và được nhân rộng trên địa bàn tỉnh, qua đó cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển KT-XH tại địa phương./.