Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Trà Lĩnh, tính đến ngày 28/11/2014, diện tích trồng quýt trên địa bàn toàn huyện là 70,04 ha; trong đó, diện tích trồng mới từ 1-4 năm trở lên là 58,79 ha; diện tích trồng cho thu hoạch từ 5 năm trở lên là 11,24 ha. Hiện nay diện tích trồng quýt của xã Quang Hán là lớn nhất, trên 23 ha, trong đó diện tích trồng cho thu hoạch là gần 10 ha.

Các xã trong huyện Trà Lĩnh là khu vực có điều kiện đặc trưng như: địa hình đồi núi thấp, đất đỏ, khí hậu chủ yếu là á nhiệt đới và ôn đới thích hợp cho sinh trưởng và phát triển của cây quýt, góp phần duy trì hàm lượng các chất dinh dưỡng, mọng nước và làm cho quả có hình thức đẹp hơn. Quýt Trà Lĩnh có năng suất cao, hình dáng quả tròn dẹt, màu vàng da cam, khối lượng quả từ 150-180g, mỗi quả có từ 8-10 múi, tỷ lệ vỏ chiếm từ 20-25% trọng lượng quả. Chất lượng quả tốt, hương vị ngọt sắc, có mùi thơm cay, quả có tổng số từ 14 -30 hạt, tép màu vàng tươi, chất khô hòa tan từ 10-12%.

Những năm qua, quýt Trà Lĩnh đã được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh biết đến bởi vị ngọt, thơm và màu sắc bên ngoài vàng bóng, rất hấp dẫn. Theo bà Trương Thị Nguyên- xóm Bản Liếng, xã Quang Hán- một người dân trồng quýt lâu năm cho biết, khi lưu thông trên thị trường, quýt Trà Lĩnh có những đặc điểm riêng rất dễ phân biệt với quýt của các vùng khác, cụ thể là: so với các loại quýt trong nước và trong tỉnh, quýt Trà Lĩnh có màu sắc vàng tươi và bóng hơn, vỏ mỏng hơn; còn khi so với quýt Trung Quốc thì trước khi mua, người tiêu dùng chỉ chọn một quả quýt bất kỳ và bóc vỏ, nếu là quýt Trà Lĩnh thì ở vỏ có mùi thơm mát, dễ chịu và vỏ mỏng, quýt Trung Quốc không có mùi thơm và vỏ dày hơn.

Với giá bán trung bình từ 20.000 đến 35.000 đồng/kg, trung bình mỗi ha trồng quýt người dân có thu nhập khoảng 100 triệu đồng. Đây là nguồn thu nhập tương đối ổn định đối với bà con các dân tộc tỉnh Cao Bằng và cao hơn nhiều so với các loại cây trồng khác. Vì vậy, từ năm 2005 trở lại đây, phần lớn các hộ nông dân ở thị trấn Hùng Quốc và các xã: Quang Hán, Cao Chương, Lưu Ngọc đã chuyển đổi diện tích đất vườn, ruộng cạn từ trồng ngô, khoai lang, sắn… sang trồng quýt.

Một số hộ dân huyện Trà Lĩnh đã biết thâm canh, chăm sóc cây quýt theo quy trình kỹ thuật khoa học, do đó vườn quýt đã phát huy giá trị, mang lại thu nhập cao, điển hình như gia đình ông Hoàng Văn Dương- Chủ tịch UBND xã Quang Hán trồng 7.000m², trong đó có 5.000m² đang cho thu hoạch, thu nhập từ trồng quýt năm 2013 và ước năm 2014 đạt gần 300 triệu đồng; gia đình ông Bế Nhượng -xóm Bản Liếng, xã Quang Hán, trồng trên 100 gốc quýt, mỗi năm gia đình ông thu nhập được gần 200 triệu đồng; gia đình bà Trương Thị Nguyên- xóm Bản Liếng và gia đình bà Bế Thị Việt- xóm Vững Bền, xã Quang Hán mỗi năm thu nhập được khoảng 100 triệu đồng,… nhiều hộ đã thoát nghèo và từng bước vươn lên làm giàu từ trồng quýt.

Theo người dân địa phương cho biết, để nâng cao thu nhập từ việc trồng quýt, một số hộ dân đã mạnh dạn phá bỏ những vườn quýt già, cằn cỗi và trồng mới. Cây quýt giống dùng để trồng mới là do người dân địa phương tự triết cành từ cây quýt trưởng thành trên cơ sở kỹ thuật triết ghép được cán bộ Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KHCN (thuộc Sở KH&CN) tập huấn cho theo nội dung thực hiện dự án “Xây dựng vườn gen và vườn ươm giống của một số giống cây ăn quả có giá trị của Cao Bằng” năm 2003.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hiện nay việc trồng quýt của nhiều hộ dân trên địa bàn huyện Trà Lĩnh còn manh mún, chất lượng chưa thực sự đồng đều và ổn định qua các năm, thị trường tiêu thụ chưa rộng, giá bán khó cạnh tranh,… để phát huy tiềm năng phát triển kinh tế từ cây quýt của huyện Trà Lĩnh, song song với việc xây dựng mô hình thâm canh, áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất, canh tác và hình thành vùng chuyên canh sản xuất hàng hoá đối với cây quýt Trà Lĩnh, thì việc tạo dựng thương hiệu, tích cực quảng bá danh tiếng và thiết lập thị trường tiêu thụ ổn định,… để phát huy giá trị gia tăng của sản phẩm, góp phần nâng cao và ổn định thu nhập cho nhân dân trồng quýt là vấn đề hết sức cần thiết.

Nguyện vọng của người dân trồng quýt tại huyện Trà Lĩnh hiện nay là mong muốn Nhà nước sớm có những cơ chế, chính sách để thu hút các doanh nghiệp đứng ra làm trung gian thu mua quýt của người dân và đưa quýt Trà Lĩnh đến với các thị trường thiềm năng trong và ngoài nước để quýt Trà Lĩnh có giá bán ổn định hơn.

Ông Hoàng Văn Dương- Chủ tịch UBND xã Quang Hán, huyện Trà Lĩnh cho biết, trong vài năm trở lại đây, người dân huyện Trà Lĩnh nói chung và người dân xã Quang Hán nói riêng liên tục mở rộng diện tích trồng quýt, điều này khiến cho quy mô trồng quýt ngày càng lớn và dần mang tính chất hàng hóa, tuy nhiên thực tế như năm nay khi quýt được trồng nhiều và được mùa thì giá quýt đã giảm mạnh so với năm trước, vì vậy chúng tôi rất mong muốn Nhà nước sớm có những cơ chế, chính sách để thu hút các doanh nghiệp đứng ra làm trung gian thu mua quýt của người dân và đưa quýt Trà Lĩnh đến với các thị trường thiềm năng trong và ngoài nước để quýt Trà Lĩnh có giá bán ổn định hơn.

Hiện nay, từ nguồn kinh phí sự nghiệp khoa học và công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ đang triển khai thực hiện dự án Xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể “Quýt Trà Lĩnh” cho sản phẩm quả quýt của huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng, trong thời gian từ năm 2014 đến năm 2016.

Việc xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể “Quýt Trà Lĩnh” có ý nghĩa rất thiết thực, góp phần khẳng định được thương hiệu của quýt Trà Lĩnh, giúp quýt Trà Lĩnh không bị lẫn với các giống quýt khác như quýt đường, quýt mật, quýt Bắc Kạn hay quýt nhập từ Trung Quốc… mà còn được người tiêu dùng trong nước biết đến nhiều hơn, người dân có thể mở rộng quy mô trồng theo phương thức sản xuất hàng hóa nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế gia đình trong thời gian tới.

Dự án được triển khai thể hiện sự quan tâm vào cuộc của các cấp, các ngành nhằm mở ra cơ hội giúp quýt Trà Lĩnh thâm nhập được vào các thị trường mới trong nước và tạo hướng phát triển bền vững, từng bước thay đổi hợp lý cơ cấu cây trồng, tạo việc làm tại chỗ cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo và đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội của địa phương.

Cùng với sự quan tâm của Nhà nước, người dân trồng quýt tại huyện Trà Lĩnh đã cùng cam kết sẽ áp dụng các biện pháp khoa học kỹ thuật trong trồng quýt để giữ vững chất lượng của sản phẩm, không lạm dụng các loại phân bón và thuốc bảo vệ thực vật nhằm phát huy lợi thế cạnh tranh là sản phẩm sạch vì sức khỏe người tiêu dùng. Đồng thời sau khi có tem, nhãn hiệu, người dân sẽ đầu tư công sức vào việc dán tem lên sản phẩm.

Ông Hoàng Văn Dương- Chủ tịch UBND xã Quang Hán, huyện Trà Lĩnh cho biết thêm, để quýt Trà Lĩnh trở thành một thương hiệu uy tín trên thị trường, thì bên cạnh việc tham gia thực hiện Dự án xây dựng và quản lý nhãn hiệu tập thể “Quýt Trà Lĩnh”, chính quyền địa phương đã đề nghị người người dân trồng quýt cam kết sẽ áp dụng các biện pháp khoa học kỹ thuật trong trồng quýt để giữ vững chất lượng của sản phẩm, không lạm dụng các loại phân bón và thuốc bảo vệ thực vật nhằm phát huy lợi thế cạnh tranh là sản phẩm sạch vì sức khỏe người tiêu dùng. Đồng thời sau khi có tem, nhãn hiệu, người dân sẽ đầu tư công sức vào việc dán tem lên sản phẩm theo hình thức dán lên từng túi 1kg và từng thùng sản phẩm.

Hy vọng, với sự quan tâm vào cuộc của Nhà nước và sự nỗ lực của người dân, trong thời gian tới, quýt Trà Lĩnh sẽ sớm được người tiêu dùng trong nước biết đến, và trở thành mặt hàng nông sản có giá trị kinh tế ngày càng cao.