"Nông nghiệp công nghệ cao" hay còn gọi là "Nông nghiệp thông minh" là nền sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, với sự tích hợp của nhiều ngành từ công nghệ cơ khí, điện tử, tự động hóa, hóa học, công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, khí tượng, tài chính - quản trị kinh doanh, chế biến, bảo quản... để làm ra sản phẩm nông nghiệp chất lượng và hiệu quả cao. Với khái niệm như vậy, nhiều người hiện nay đang băn khoăn liệu ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp tại Cao Bằng có thực sự khả thi? Giải đáp cho thắc mắc này chúng tôi xin đưa ra một số cơ sở khoa học và thực tiễn từ kết quả các mô hình ứng dụng khoa học và công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh do ngành KH&CN đề xuất, đặt hàng với các cơ quan chuyên môn trong và ngoài tỉnh trong thời gian qua cụ thể như sau:

Trong những năm qua, mô hình sử dụng phân viên nén nhả chậm dựa trên công nghệ nano đã được người dân các địa phương trong tỉnh mạnh dạn sử dụng và đang dần trở nên phổ biến. Công nghệ nano đã cung cấp khả năng khai thác các vật liệu nano như một thành phần trong chất mang phân bón hoặc như một vector nhả phân có điều kiện để tạo ra phân bón thông minh, sử dụng dinh dưỡng một cách hiệu quả, giúp giảm chi phí bảo vệ môi trường và góp phần quan trọng nhằm thúc đẩy ngành nông nghiệp phát triển bền vững, thân thiện với môi trường.
Công nghệ nano đang là giải pháp cốt lõi để nâng cao năng suất, chất lượng cây trồng trong tình hình biến đổi khí hậu hiện nay. Năm 2016-2017, ngành KH&CN đã đặt hàng với Viện Khoa học vật liệu thực hiện đề tài “Ứng dụng các sản phẩm nano kim loại (đồng, sắt, cacbon) trong quá trình xử lý hạt giống nhằm kích thích sinh trưởng, tăng năng suất thu hoạch cho cây ngô trên địa bàn tỉnh Cao Bằng”. Kết quả thử nghiệm trên giống ngô LVN902, LVN146, NK4300 tại hai xã Sóc Hà và Thổng Cọt, huyện Hà Quảng cho thấy cây ngô ít sâu bệnh hơn, bắp có chiều dài, đường kính nổi trội hơn, đồng đều và có độ bao hạt kín hơn, năng suất cao hơn phương pháp truyền thống từ 12-17%.

Bên cạnh việc sử dụng vật liệu nano kim loại để xử lý hoạt giống cho cây ngô, Viện Khoa học vật liệu đã thực hiện sử dụng vật liệu nano kim loại để xử lý củ gừng giống của huyện Hà Quảng và năng suất gừng khi thu hoạch tăng từ 20-30%.

Thông qua việc ký hợp đồng thực hiện các nhiệm vụ KH&CN về việc tổ chức thực hiện ứng dụng công nghệ vi ghép đỉnh sinh trưởng hiện đại bậc nhất hiện nay để nghiên cứu, ứng dụng và phát triển các loại cây trồng đặc hữu có giá trị kinh tế cao của các địa phương trong tỉnh, trong những năm gần đây, ngành KH&CN đã giúp cho nhiều loại cây trồng đặc sản của địa phương đã từng bước phục tráng và phát triển thành công, góp phần tạo công ăn việc làm và nâng cao thu nhập cho hàng nghìn hộ dân, điển hình như: Nghiên cứu phục tráng, bảo tồn nguồn gen cam Trưng Vương, quýt Hà Trì, quýt Trà Lĩnh, lê Bảo Lạc, lê Nguyên Bình, lê Đông Khê, lúa nếp hương Bảo Lạc, lúa nếp Pì Pất, … Các công trình nhiên cứu này đã tạo được giống cây sạch bệnh, mang đầy đủ các đặc tính nông học của cây vật liệu ban đầu, từ kết quả nghiên cứu đã nhân rộng mô hình sản xuất tạo ra sản phẩm hàng hóa đặc sản của địa phương.

Nắm bắt thông tin về các công nghệ, kỹ thuật mới, trong thời gian qua, ngành KH&CN đã triển khai nhiều mô hình ứng dụng, thử nghiệm các biện pháp kỹ thuật tiên tiến, công nghệ hiện đại và những giống cây trồng, vật nuôi mới có giá trị kinh tế cao tại địa phương, qua đó đã xác định được một số loại giống cây trồng, vật nuôi mới cho năng suất và hiệu quả kinh tế, phù hợp với điều kiện của từng vùng, góp phần chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, nâng cao hệ số sử dụng đất như: nghiên cứu phát triển cây đậu xanh vụ hè thu trên đất nương rẫy của tỉnh; trồng khoai tây vụ đông tại huyện Hòa An và huyện Thông Nông; phát triển mô hình sản xuất nấm hương; sử dụng thuốc lá nguyên liệu giống mới; sản xuất lạc giống vụ hè thu L14; phục tráng và phát triển sản xuất cây dược liệu Thạch hộc thiết bì; mô hình sản xuất rau và hoa ôn đới tăng thu nhập cho người dân khu vực Phia Đén (huyện Nguyên Bình); nghiên cứu kỹ thuật trồng một số giống tỏi của Cao Bằng để sản xuất tỏi, tỏi đen và các sản phẩm từ tỏi đen; nghiên cứu biện pháp kỹ thuật nhân giống, canh tác và phát triển cây thuốc Thất diệp nhất chi hoa; ứng dụng chế phẩm EMIC vào chế biến phụ phẩm nông nghiệp làm phân hữu cơ sinh học, xử lý môi trường; mô hình công nghệ sản xuất cồn và chăn nuôi lợn thịt tại xã Đình Phong (huyện Trùng Khánh) ...; đồng thời ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô để nhân giống đối với nhiều loại cây trồng đặc hữu của địa phương như: cây dược liệu Thạch Hộc Thiết Bì; Lan Kim Tuyến; trồng thử nghiệm cây Ba Kích...

Từ các công trình nghiên cứu ứng dụng KH&CN, năng suất và chất lượng của một số cây chủ lực của tỉnh được nâng cao như: Giống thuốc lá mới đã đạt 100% diện tích, các giống ngô lai 90% diện tích, lúa lai 65% diện tích, các giống mía chất lượng cao vào sản xuất, năng suất mía đạt năng suất đạt trên 600 tạ/ha và sản lượng đạt 203.653 tấn/ha.

Trong chăn nuôi đã tiến hành ứng dụng kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất giống cá rô phi đơn tính; cải tạo phát triển nâng cao thể trạng đàn bò của tỉnh; chuyển giao thành công công nghệ sản xuất giống cá chép lai 2, 3 máu; nghiên cứu phát triển giống lợn địa phương; nghiên cứu ứng dụng đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn quy mô hộ tại Cao Bằng; mô hình nuôi giun quế phục vụ chăn nuôi quy mô hộ gia đình; phát triển các mô hình nuôi chim bồ câu pháp, gà sinh sản HA, gà mía, vịt bầu tại huyện Hà Quảng, ...
Công tác xây dựng quy trình trong bảo quản chế biến nông sản phục vụ nền sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao bước đầu đã đem lại hiệu quả thiết thực, tạo ra nhiều sản phẩm có thế mạnh như: nấm hương, chè xanh thơm, chè Mao Tiêm, chè Ôlong, chè sợi, hồng trà, chè Đông phương mỹ nhân mang nhãn hiệu Kolia, chè Giảo cổ lam, chè Dây, nước Pác Bó, rượu Tà lùng, miến dong Nguyên Bình, miến dong hương rừng Phja Đén ...; xây dựng được các quy trình công nghệ chế biến sản xuất sản phẩm từ cây Thạch đen, Hà thủ ô đỏ, hạt Dẻ tươi, hoa Dẻ, Tảo lục, dong riềng, quả Mác mật; …

Một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh như: Công ty TNHH Dung phước, Công ty cổ phần giống và thức ăn chăn nuôi Cao Bằng, …đã ứng dụng công nghệ cao trong việc dán tem truy suất ngồn gốc cho sản phẩm, giúp liên kết dữ liệu để người tiêu dùng dễ dàng truy cứu thông tin trong suốt chuỗi cung ứng, tạo điều kiện thuận lợi cho sản phẩm thâm nhập các thị trường lớn trong nước.
Có thể nhận thấy, mức độ ứng dụng KH&CN trong phát triển sản xuất nông nghiệp tỉnh Cao Bằng đã ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, các mô hình ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp của Cao Bằng còn hạn chế do chưa có nhiều tổ chức, cá nhân có tiềm lực kinh tế mạnh đầu tư vào lĩnh vực này.

Để đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, trong thời gian tới, chính quyền địa phương cần đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp và tăng cường đầu tư, hợp tác phát triển KH&CN, hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp và quản lý tài nguyên thiên nhiên, quản lý rủi ro thiên tai và sẵn sàng thích ứng với biến đổi khí hậu ở cấp độ địa phương, đồng thời tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tập trung xây dựng các mô hình chuỗi liên kết ứng dụng đầy đủ các công nghệ, thiết bị thông minh trong sản xuất - chế biến và tiêu thụ sản phẩm.