Xác định được tiềm năng lớn để phát triển dịch vụ hệ sinh thái

Với mục tiêu đánh giá thực trạng dạng sinh học, bao gồm đa dạng hệ sinh thái, đa dạng loài động thực vật, các loài gen đặc hữu, quý hiếm và các giá trị cảnh quan thiên nhiên, tài nguyên thiên nhiên độc đáo, phong phú, đa dạng tại địa phương, UBND tỉnh Cao Bằng đã giao cho Sở KH&CN chủ trì ký hợp đồng phối hợp với các cơ quan Trung ương và địa phương thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học về điều tra, khảo sát, đánh giá hiện trạng và phân vùng đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh. Từ các kết quả nghiên cứu đó, Cao Bằng đã xác định được tiềm năng lớn để phát triển dịch vụ hệ sinh thái, cụ thể:

Trên địa bàn tỉnh Cao Bằng có 10 HST khác nhau, chia thành 02 nhóm chính là HST tự nhiên (gồm: HST rừng và HST tự nhiên không thuộc HST rừng) với tổng diện tích là 499.604,26ha và HST nhân tạo (gồm: HST rừng trồng, HST nông nghiệp, HST khu dân cư) có tổng diện tích là 170.738 ha (trong đó HST rừng trồng có diện tích là: 22.240 ha; HST nông nghiệp là: 143.800 ha; HST khu dân cư là: 4.698 ha).

Cao Bằng có đa dạng các loài, gồm hệ thực vật và hệ động vật. Theo thống kê của các nhà khoa học, hệ thực vật trên địa bàn tỉnh gồm: hệ thực vật bậc thấp (trong đó có 192 loài tảo, gần 400 loài nấm); thực vật bậc cao (gồm 1.862 loài thuộc 855 chi, 212 họ của 5 ngành thực vật bậc cao có mạch, 97 loài quý hiếm cần ưu tiên bảo vệ); hệ động vật gồm nhóm động vật có xương sống (gồm: thú có 105 loài thuộc 67 giống, 29 họ, 9 bộ, trong đó có 24 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam; chim có 302 loài, trong đó có 6 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam; ếch nhái, bò sát có 89 loài, trong đó có 16 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam; cá có 83 loài, trong đó có 6 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam) và nhóm động vật không có xương sống (gồm: côn trùng có 642 loài, trong đó có 5 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam; động vật nổi được xác định có 92 loài; động vật đáy có 134 loài, trong đó có 4 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam).

Về đa dạng nguồn gen, Cao Bằng có 24 nguồn gen cây trồng đặc sản (bao gồm: 10 nguồn gen về cây lương thực, thực phẩm như: Lúa nếp hương Xuân Trường, lúa nếp Pì Pất, bí thơm Thạch An, đậu nho nhe,…; 9 nguồn gen cây ăn quả như: mận máu Bảo Lạc, quýt Trà Lĩnh, cam Trưng Vương, lê Đông Khê, bưởi Phục Hòa, hạt dẻ Trùng Khánh,…; 02 nguồn gen cây lâm nghiệp là trúc sào, mắc rạc; 03 nguồn gen trồng cây lâu năm là: mác mật, chè đắng và chè Phja Đén); 10 giống động vật nuôi bản địa, chất lượng tốt cần được bảo tồn như: bò H’Mông, lợn đen Táp Ná, gà xương đen, ngựa Nước Hai, chó lùn Bảo Lạc... Ngoài ra, Cao Bằng còn có 32 nguồn gen quý hiếm cần bảo tồn theo Quyết định số 80/2005/BNN của Bộ Nông nghiệp như: Bạc Bát, qua lâu trứng, đậu nho nhe, đậu khía, khẩu mèo,…



Nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học tại Cao Bằng

Để bảo tồn nguồn đa dạng sinh học sẵn có, tỉnh Cao Bằng đã lập, phê duyệt Quy hoạch Bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Cao Bằng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.

Hiện nay, Cao Bằng có: 03 khu bảo tồn đang hoạt động, gồm: khu bảo tồn thiên nhiên, khu bảo tồn loài-sinh cảnh, di tích lịch sử (gồm: hồ Thang Hen, thác Bản Giốc, Lam Sơn, núi Lăng Đồn, rừng Trần Hưng Đạo, Pác Bó); 01 cơ sở bảo tồn chuyển chỗ vật nuôi (trại lợn giống cấp I Đức Chính); 177 cơ sở nuôi động vật hoang dã đã được cấp giấy chừng nhận với 1.512 cá thể, bao gồm các loài: nhím bờm, gấu chó, rắn hổ mang,…; 02 vườn thực vật; 02 vườn cây thuốc và nhiều cơ sở, khu vực hoặc hộ gia đình đang thực hiện bảo tồn và phát triển các giống cây trồng đặc sản riêng của Cao Bằng.

Công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về bảo tồn đa dạng sinh học được tỉnh Cao Bằng quan tâm triển khai, thực hiện lồng ghép chương trình truyền thông nâng cao nhận thức về bảo tồn đa dạng sinh học vào các lớp tập huấn, tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các nhóm đối tượng là cán bộ chuyên môn cấp tỉnh, cấp huyện, cộng đồng tham gia vào công tác bảo tồn đa dạng sinh học.

Trong thời gian qua, Cao Bằng đã quan tâm triển khai thực hiện 7 đề tài nghiên cứu khoa học liên quan đến bảo tồn đa dạng sinh học và đã đạt được một số kết quả quan trọng. Cụ thể:

Đề tài “Điều tra, tuyển chọn, nhân giống và phát triển giống bưởi Phục Hòa” đã lựa chọn được 2 cây bưởi ưu tú làm vật liệu khởi đầu; vi ghép đỉnh sinh trưởng và tạo 01 cây mẹ so với 10 cây cung cấp mắt ghép S1 sạch bệnh Greening; sản xuất được 800 cây giống sạch bệnh; đồng thời thu thập được 2 mẫu giống bưởi Sa Điền từ vùng trồng nguyên gốc giống này ở Trung Quốc, nhân giống được 200 cây và tiến hành trồng khảo nghiệm tại Cao Bằng.

Đề tài “Ứng dụng công nghệ vi ghép đỉnh sinh trưởng để phục tráng và phát triển giống cam Trưng Vương, quýt Hà Trì” đã chọn được 02 cây ưu tú làm vật liệu khởi đầu, vi ghép đỉnh sinh trưởng và tạo 04 cây mẹ so với 20 cây cung cấp mắt ghép S1 sạch bệnh Greening và Tristeza, mang đầy đủ các đặc tính nông học của cây ban đầu. Các cây này đã được bàn giao cho Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KHCN Cao Bằng lưu giữ và bảo quản; mô hình 4 ha cam quýt xen ổi được thiết lập tại 02 xã: Trưng Vương, Hà Trì hiện nay đang phát triển tốt.

Đề tài “Nghiên cứu bảo tồn và phục tráng giống lúa nếp hương Bảo Lạc và pì pất Cao Bằng” đã phục tráng được giống lúa nếp hương và pì pất đảm bảo theo quy trình sản xuất giống do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành, tạo ra sản phẩm giống lúa nếp siêu nguyên chủng và nguyên chủng, có khả năng kháng bệnh cao, năng suất bình quân 46 tạ/ha, cao hơn so với giống cũ từ 15-20%. Đề tài đã sản xuất được khoảng 7 tấn giống lúa nguyên chủng.

Đề tài “Nghiên cứu, điều tra, đánh giá thực trạng đa dạng sinh học và tài nguyên thiên nhiên làm cơ sở khoa học cho việc xây dựng Vườn Quốc gia Phia Oắc- Phia Đén huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng” đã nghiên cứu, điều tra, khảo sát, nghiên cứu, đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên của vùng Phia Oắc, Phia Đén và xác định vùng Phia Oắc, Phia Đén có tài nguyên thiên nhiên vô cùng phong phú, có tính đa dạng sinh học cao và theo Điều 17 của Luật đa dạng sinh học, Phia Oắc- Phia Đén có đủ điều kiện để xây dựng thành vườn quốc gia dựa trên các cơ sở khoa học, đã xây dựng hồ sơ thành lập Vườn Quốc gia Phia Oắc, Phia Đén. Và đến ngày 08/1/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 45/QĐ- TTg phê duyệt Quy hoạch tổng thể đa dạng sinh học của nhà nước đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 trong đó núi Phia Oắc tỉnh Cao Bằng được quy hoạch thành vườn quốc gia.

Hiện nay, Cao Bằng đang tổ chức thức hiện các đề tài: “Khai thác và phát triển nguồn gen lê Đông Khê, lê Nguyên Bình và lê Bảo Lạc tỉnh Cao Bằng”, “Nghiên cứu, phục tráng và phát triển giống mận đặc sản tại tỉnh Cao Bằng”, “Ứng dụng công nghệ để phục tráng và phát triển sản xuất cam, quýt theo hướng sản xuất hàng hóa”. Bên cạnh đó, năm 2015 Cao Bằng đã bổ sung thêm đề tài “Điều tra, nghiên cứu, đánh giá thực trạng đa dạng sinh học và tài nguyên thiên nhiên làm cơ sở khoa học cho việc mở rộng và nâng hạng cấp quốc gia khu bảo tồn loài và sinh cảnh Vượn Cao Vít Trùng Khánh".

Những thách thức đặt ra

Hiện nay, lực lượng làm công tác quản lý về bảo tồn đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh còn rất thiếu, chưa có cán bộ chuyên môn theo dõi, giám sát, năng lực quản lý chuyên môn còn thiếu, đặc biệt là đối với cơ sở xã, phường.

Nguồn kinh phí để triển khai đa dạng sinh học còn hạn hẹp, chủ yếu là từ nguồn ngân sách của tỉnh. Cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ công tác bảo tồn đa dạng sinh học còn thiếu.

Công tác quản lý các khu bảo tồn liên quan đến nhiều ngành (Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Văn hóa Thể thao và du lịch, Tài nguyên và Môi trường), công tác phối hợp triển khai nhiệm vụ bảo tồn đa dạng sinh học giữa các ngành chưa hiệu quả.

Các giải pháp và vấn đề ưu tiên

Tỉnh Cao Bằng xác định triển khai thực hiện có hiệu quả cao nhất Quy hoạch Bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Cao Bằng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 đã phê duyệt, trong đó tập trung thực hiện các giải pháp và vấn đề ưu tiên sau:

Một là: Xây dựng chương trình đào tạo, truyền thông nâng cao nhận thức về bảo tồn đa dạng sinh hoạc cho các nhóm đối tượng là cán bộ chuyên môn cấp tỉnh, các Ban quản lý khu bảo tồn thiên nhiên.

Hai là: Kiện toàn bộ máy tổ chức Chi cục Bảo vệ môi trường, thành lập phòng chuyên môn về quản lý đa dạng sinh học.

Ba là: Tăng cường năng lực và sự phối hợp giữa các ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Khoa học và nCoong nghệ, Văn hóa Thể thao và du lịch, Tài nguyên và Môi trường và các sở, ban, ngành khác… nhằm đảm bảo thực hiện các nội dung Quy hoạch Bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Cao Bằng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 đã phê duyệt.

Bốn là: Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức về đa dạng sinh học trên các phương tiện thông tin đại chúng để giúp người dân tiếp cận thông tin dễ dàng.

HN