Cụ thể hóa Chỉ thị số 09- CT/TU, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1941/QĐ-UBND ngày 19/10/2016 của UBND tỉnh Cao Bằng về việc ban hành Kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 09-CT/TU; UBND các huyện, thành phố trong tỉnh đã ban hành các văn bản chỉ đạo tại địa phương; Sở Tư pháp đã cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Chỉ thị của Tỉnh ủy, kế hoạch của UBND tỉnh phù hợp với từng giai đoạn cụ thể; phối hợp với Sở Y tế, Đoàn Luật sư tỉnh ký kết, ban hành Chương trình phối hợp hỗ trợ, TGPL cho các đối tượng cụ thể như: người nhiễm HIV,..

Công tác tuyên truyền, phổ biến về Chỉ thị số 09-CT/TU và nâng cao nhận thức về hoạt động TGPL được thực hiện từ tỉnh đến cơ sở. Từ tháng 6/2016 đến nay, Sở Tư pháp phối hợp với các địa phương tổ chức được 60 đợt truyền thông về TGPL tại các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh, thu hút trên 1.200 lượt người dân tham dự.

Các cấp ủy, chính quyền đã thực hiện nghiêm túc chức năng, nhiệm vụ, phối hợp chặt chẽ trong hoạt động TGPL, cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, các chương trình, đề án của Chính phủ về TGPL, nhất là Đề án Đổi mới công tác TGPL ở Việt Nam giai đoạn 2015 - 2025 và triển khai thực hiện nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ TGPL như: công bố danh sách Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư cộng tác viên TGPL, giao chỉ tiêu thực hiện vụ việc tham gia tố tụng cho Trợ giúp viên pháp lý....

Hội đồng phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng tỉnh đã quán triệt các cơ quan thành viên (gồm: Sở Tư pháp, Sở Tài chính, Bộ Chi huy quân sự tỉnh, Công an tỉnh, Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, Tòa án nhân dân tỉnh) thực hiện nghiêm túc chức năng, nhiệm vụ trong hoạt động TGPL theo quy định của pháp luật; phối hợp chặt chẽ với Trung tâm TGPL Nhà nước và Chi nhánh TGPL trong hoạt động TGPL; đồng thời tăng cường công tác kiểm tra. Trong 2 năm 2016 - 2017, Hội đồng Phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng tỉnh đã tiến hành kiểm tra tại 21 cơ quan tiến hành tố tụng thuộc các huyện Bảo Lạc, Hòa An, Phục Hòa, Quảng Uyên, Trà Lĩnh, Trùng Khánh, Thông Nông.

Trung tâm TGPL nhà nước thuộc Sở Tư pháp đã thực hiện được 757 vụ việc, trong đó có 272 vụ việc TGPL bằng hình thức tham gia tố tụng để bào chữa, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho 272 đối tượng (là người nghèo, người có công với cách mạng, người dân tộc thiểu số sinh sống ở vùng có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn...), tăng gấp 7 lần so với giai đoạn 2014 -2015. Trong tổng số các vụ việc tham gia tố tụng mà Trung tâm TGPL nhà nước đã thụ lý và thực hiện, có trên 80% số vụ việc là do người được TGPL chủ động tìm đến Trung tâm để yêu cầu TGPL hoặc do các cơ quan tiến hành tố tụng chủ động giới thiệu và hướng dẫn các bị can, bị cáo và các đương sự khác thuộc diện được TGPL tiếp cận và thụ hưởng chính sách TGPL.

Trong quá trình thực hiện các giai đoạn tố tụng, các cơ quan tiến hành tố tụng đã phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với Trung tâm TGPL Nhà nước, Chi nhánh TGPL trong việc đảm bảo quyền được TGPL của người dân và tạo điều kiện để Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư cộng tác viên TGPL hoàn thành tốt nhiệm vụ, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của người được TGPL.

Sở Tư pháp chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ người thực hiện TGPL và phát triển về cả số lượng, chất lượng, trong đó nòng cốt là đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý. Đến nay, Trung tâm TGPL nhà nước đã có 10 trợ giúp viên pháp lý, đều có trình độ Đại học chuyên ngành luật trở lên, đã qua đào tạo nghề Luật sư, bồi dưỡng nghiệp vụ TGPL và có kinh nghiệm trong công tác pháp luật. 100% Trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm đều đạt và vượt chỉ tiêu vụ việc tham gia tố tụng, các vụ việc sau khi hoàn thành đều được đánh giá đạt chất lượng tot theo quy định của Bộ Tư pháp, đảm bảo quyền lợi của bị can bị cáo và các đương sự theo quy định của pháp luật, hạn chế kháng cáo và những khiếu kiện vượt cấp.

Công tác phối hợp TGPL trong hoạt động tố tụng tuy đã có nhiều chuyển biến, số lượng vụ việc tham gia tố tụng tăng lên đáng kể so với giai đoạn trước song chưa đồng đều ở các địa phương, cho đến nay một số cơ quan tiến hành tố tụng cấp huyện vẫn chưa chủ động giới thiệu, hướng dẫn các bị can, bị cáo và các đương sự khác thuộc diện được TGPL tiếp cận với tổ chức thực hiện TGPL và thụ hưởng chính sách TGPL theo quy định; một bộ phận cán bộ, nhân dân nhận thức còn hạn chế, chưa toàn diện đầy đủ về vai trò, vị trí của TGPL; một số người dân thuộc diện được TGPL là chủ thể thụ hưởng nhưng lại chưa chủ động tìm đến Trung tâm TGPL nhà nước, Chi nhánh TGPL để thực hiện quyền được TGPL.

Nguyên nhân chính của những hạn chế này là do lãnh đạo, người đứng đầu một số đơn vị, địa phương chưa dành sự quan tâm đúng mức cho công tác TGPL; công tác chỉ đạo, triển khai thực hiện chưa thường xuyên, quyết liệt; công tác tuyên truyền chưa thực sự đi vào chiều sâu và phát huy hiệu quả; …

Để nâng cao hiệu quả thực hiện công tác TGPL trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới, cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cần tiếp tục có kế hoạch tuyên truyền, phổ biến, quán triệt Chỉ thị số 09-CT/TU và các văn bản pháp luật về TGPL đến cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân bằng nhiêu hình thức đa dạng, phong phú nhằm nâng cao nhận thức về vai trò ý nghĩa và các quy định của pháp luật về chính sách TGPL; Xây dựng đội ngũ người thực hiện TGPL đủ về số lượng và nâng cao vê chất lượng; Phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên; Đề cao vai trò của người đứng đầu đơn vị, địa phương trong quá trình triển khai thực hiện chính sách TGPL; Tiếp tục củng cố, kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng Phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng...

Hữu Nghĩa