Năm 1911, anh thanh niên Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước… Năm 1940, Nguyễn Ái Quốc nói: Bây giờ thời cơ đã đến rồi, không về là có tội với tổ quốc với nhân dân. Nhưng trước đó mà về thì không thành công. Sau 30 năm bôn ba khắp thế giới, ngày 28 tháng 1 năm 1941, Bác trở về Tổ quốc tại Pác Bó (huyện Hà Quảng, Cao Bằng). Từ đó cách mạng Việt Nam (CMVN) đã chuyển sang một thời kỳ mới. Những tư tưởng của Bác Hồ đã được thể hiện trong nhiều bài viết từ năm 1920 trở đi, đặc biệt trong tập Đường Cách mệnh, trong nhiều khoá huấn luyện mà Bác đào tạo lớp người cách mạng đầu tiên theo đường lối mới, từ năm 1925 – 1927, ở Quảng Châu, trong đó có người con ưu tú của Cao Bằng là đồng chí Hoàng Đình Giong. Cao Bằng đã tiếp nhận và là nơi đầu tiên hiện thực hoá tư tưởng Hồ Chí Minh.
Ngay sau một thời gian ngắn ở Pác Bó trực tiếp chỉ đạo cách mạng Việt Nam. Người chủ trương bắt tay vào việc thực hiện chương trình mặt trận Việt Minh và tổ chức các đoàn thể cứu quốc tại các châu Hoà An, Hà Quảng, Nguyên Bình. Chỉ sau 3 tháng thí điểm phong trào Việt Minh, số hội viên ở các Châu đã lên tới 2.000 người, đủ các dân tộc tày, Nùng, Kinh, Mông thuộc mọi tầng lớp thanh niên, phụ nữ, nông dân. từ thành công đó có một ý nghĩa quan trọng đối với phong trào cách mạng chung cả nước, giúp cho Nguyễn Ái Quốc và Trung ương Đảng có một thực tiễn, hoàn thiện dần về mọi mặt lý luận của MTVM. Trên cơ sở đó, Hội nghị Trung ương lần thứ Tám (5/1941) đã quyết định thành lập MTVM, ngày 19/5/1941, MTVM chính thức ra đời. Cao Bằng là nơi có Tỉnh bộ Việt Minh đầu tiên, cũng là nơi tổ chức tuyên truyền giáo dục 10 chính sách của MTVM sớm nhất, Cao Bằng là nơi Bác ra chỉ thị thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân. đội được thành lập ngày 22/12/1944, tại khu rừng Trần Hưng Đạo, huyện Nguyên Bình tỉnh Cao Bằng. Điều mà Bác trăn trở từ cuối những năm 20 của thế kỷ trước về cuộc đấu tranh cách mạng trong đó có đấu tranh vũ trang, có tổng khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng dưới hình thức sơ khai. Đó là những “xã hoàn toàn”, “tổng hoàn toàn”, một hình thức chính quyền mới, khác hẳn với chính quyền của giai cấp phong kiến địa chủ cũng như chế độ thực dân đất nước ta.
Bác là người gieo những hạt giống cách mạng, từ đó hình thành 3 tổ chức cộng sản ở trong nước, giữa năm 1929 đầu năm 1930, tại Hương Cảng (Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc đã chủ trì việc hợp nhất các tổ chức cộng sản thành Đảng cộng sản Việt Nam (ngày 3/2/1930). Như vậy, trong 4 sáng lập của Người có 3 sáng lập: Sáng lập mặt trận dân tộc thống nhất, sáng lập lực lượng vũ trang nhân dân, sáng lập chính quyền nhân dân đều được thực hiện ở Cao Bằng.
Cũng chính từ mảng đất Cao Bằng, Bác đã cùng Trung ương Đảng thông qua Hội nghị Trung ương lần thứ Tám, thực hiện chủ trương chuyển hướng chỉ đạo chiến lược cho CMVN. Từ đó vấn đề dân tộc được đặt lên trên hét. Đó là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – LêNin vào điều kiện lịch sử cụ thể Việt Nam. Có thể nói, rất nhiều vấn đề lớn của CMVN đã được đặt ra và giải quyết ở Cao Bằng đưa đến thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945, tiếp tục mở đường cho những thắng lợi to lớn sau này và thắng lợi công cuộc đổi mới hôm nay./.
Nông Văn Mậu